توصيفگر ها :
اسپري برگي , ساليسيليك اسيد , رقم گندم , خشكسالي , شاخص حساسيت به تنش
چكيده فارسي :
تنش خشكي مهمترين عامل محدودكنندهي توليد محصولات زراعي در سراسر جهان است. امروزه براي تعديل اثرات تنش خشكي، توجه بيشتري به تغذيه برگي مواد طبيعي يا مصنوعي مانند ساليسيليك اسيد در گياهان شده است كه ميتواند تأثير دورهاي عوامل تنشزا بر محصولات را كاهش دهد. بنابراين اين مطالعه جهت ارزيابي رشد و برخي ويژگيهاي فيزيولوژيك ارقام گندم در شرايط متفاوت رطوبت خاك و كاربرد برگي سالسيليك اسيد انجام شد. براي اين منظور دو سطح رژيم آبياري شامل تنش رطوبتي ملايم و شديد به ترتيب تامين 70 و 40% نياز آبي گياه، دو سطح تغذيه برگي ساليسيليك اسيد (غلظت صفر و 75/0 ميلي¬مولار در دو مرحله سنبله مستور و آغاز ظهور سنبله) و شش رقم گندم (بهاران، سيوند، سيروان، مهرگان، ارگ و پارسي)، در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه صنعتي اصفهان درسال¬هاي زراعي 99-1398 و1400-1399 به صورت كرت¬هاي دوبارخرد شده در قالب طرح بلوك¬هاي كامل تصادفي با سه تكرار سازماندهي شد. نتايج نشان داد كه تاثير تغذيه برگي ساليسيليك اسيد بر تعديل اثرات تنش خشكي بر عملكرد دانه تحت تاثير برهمكنش سال، رژيم آبياري و نوع رقم قرار گرفت. در سال زراعي 99-1398 در تنش ملايم رطوبتي، عملكرد دانه رقم سيوند در اثر محلول پاشي افزايش ولي در ارقام پارسي و مهرگان كاهش يافت. همچنين در شرايط كم¬آبي در اثر محلول¬پاشي عملكرد دانه رقم سيوند كاهش يافت ولي در ساير ارقام اثر معناداري مشاهده نشد. در سال زراعي 1400-1399 و در تنش ملايم رطوبتي، تغذيه برگي ساليسيليك اسيد عملكرد دانه ارقام بهاران و پارسي را افزايش ولي ارقام ارگ، سيروان و سيوند را كاهش داد. اين در حالي است كه در شرايط تنش شديد كمبود آب تغذيه برگي ساليسيليك اسيد تاثيري بر عملكرد دانه ارقام نداشت. محلول¬پاشي ساليسيليك اسيد در تنش ملايم رطوبتي، عملكرد كاه ارقام ارگ، بهاران، پارسي و مهرگان را كاهش و در رقم سيروان افزايش داد. اين در حالي است كه در شرايط شرايط تنش شديد كمبود آب محلول¬پاشي ساليسيليك اسيد عملكرد رقم پارسي را كاهش ولي در ساير ارقام بدون تاثير بود. در سال زراعي 99-1398 در تنش ملايم رطوبتي، شاخص برداشت ارقام پارسي، سيروان و مهرگان در اثر محلول پاشي كاهش ولي در ساير ارقام بي تاثير بود. در شرايط تنش شديد كمبود آب محلول¬پاشي تاثيري بر شاخص برداشت ارقام گندم نداشت. در سال زراعي 1400-1399 در تنش ملايم رطوبتي، تغذيه برگي ساليسيليك اسيد شاخص برداشت ارقام بهاران و پارسي را افزايش ولي رقم سيروان را كاهش داد. اين در حالي است كه در شرايط تنش شديد كمبود آب تغذيه برگي ساليسيليك اسيد تاثيري بر شاخص برداشت ارقام نداشت. در سال زراعي 99-1398، تغذيه¬برگي ساليسيليك اسيد شاخص حساسيت به خشكي رقم بهاران، پارسي و مهرگان را كاهش و در رقم سيوند افزايش داد ولي در ارقام ارگ و سيروان بدون تاثير بود. اين در حالي است كه در سال زراعي 1400-1399 تغذيه برگي ساليسيليك اسيد تاثيري بر شاخص حساسيت به خشكي ارقام نداشت. نتايج نمودار باي¬پلات در شرايط تنش شديد رطوبتي و محلول پاشي ساليسيليك اسيد نشان داد، بين صفات غلظت مالون‌دي‌آلدهيد،آنزيم آسكوربات پراكسيداز ، غلظت كلروفيلa، كلروفيلb، كارتنوئيد و هيدروژن پراكسيد همبستگي مثبت وجود داشت كه در رقم مهرگان بيشترين تاثيرگذاري را داشتند. به علاوه همبستگي قوي و مثبتي بين محتواي نسبي آب، غلظت پرولين و آنزيم كاتالاز مشاهده شد كه بيشترين تاثير را روي ارقام ارگ و پارسي داشتند. صفات شاخص پايداري غشا و آنزيم گاياكول پراكسيداز همبستگي مثبت و قوي داشتند و بيشترين تاثير را در رقم سيروان داشتند. همچنين صفاتي مثل بهرهوري مصرف آب، عملكرد دانه، شاخص برداشت و نسبت كلروفيل a/b همبستگي قوي و بالايي با يكديگر داشتند و بيشترين تاثير در ارقام سيوند و بهاران مشاهده شد. به طور كلي به نظر مي¬رسد تغذيه برگي 75/0 ميلي¬مولار ساليسيليك اسيد نمي¬تواند به عنوان يك توصيه مطلوب براي استفاده در همه مزارع گندم جهت تعديل شرايط كمبود آب مطرح باشد و بايستي متناسب با رژيم آبياري، رقم و شرايط محيطي نسبت به اين كار اقدام كرد.
چكيده انگليسي :
Drought stress is the most important limiting factor for achieving acceptable crop yield throughout the world. Currently, more attention has been paid to the foliar application of natural or synthetic compounds such as salicylic acid (SA) in plants, to moderate the effects of water scarcity stress, which can reduce the periodic destructive impact of stress factors on crops. Therefore, this study was performed to evaluate the growth and some physiological characteristics of wheat cultivars under different soil moisture conditions and foliar application of SA. For this purposes, two levels of irrigation regime including 70 and 40% of the plantʹs water requirement during the growing season as moderate and sever water deficit stress treatments, two levels of SA foliar application, zero and 0.75 mM twice in booting and head emergence stages, and six wheat cultivars, Arg, Baharan, Mehregan, Parsi, Sirvan and Sivand, were organized as split-split plots experiment in a randomized complete block design with three replications in the Lavark Research Farm Station of Isfahan University of Technology under two cropping seasons of 2019-20 and 2020-2021. The results showed that the ameliorating effects of SA foliar application of drought stress on grain yield was affected by the interaction effects of cropping seasons, irrigation regime and wheat cultivars. For 2019-20 cropping seasons, under control irrigation conditions, grain yield of Sivand cultivar increased due to SA-foliar application but decreased in Parsi and Mehregan cultivars. Moreover, under water deficit conditions by reason of SA-foliar application, grain yield of Sivand cultivar decreased but no significant effect was observed in other wheat cultivars. For 2020-2021cropping seasons, under control irrigation, SA-application increased grain yield of Baharan and Parsi cultivars but decreased Arg, Sirvan and Sivand cultivars.
