توصيفگر ها :
افيوليت , كروميت , سرپانتينيت , افيوليت سبزوار , پتانسيل يابي , دونيت
چكيده فارسي :
افيوليت¬ها به عنوان بقاياي برجاي مانده از سنگ¬هاي پوسته اقيانوسي و گوشته بالايي زمين داراي ذخاير معدني مهمي چون كروميت (تنها كانسنگ اقتصادي فلز كروم) و عناصر گروه پلاتين (PGE) هستند. ذخاير كروميت موجود در خاورميانه و ايران تماما در افيوليت¬ها جاي گرفته، اين نوع ذخاير با نام تيپ انبانه¬اي يا آلپي شناخته مي¬شوند. در ذخاير كروميت تيپ آلپي، معمولا كروميت¬ها درون غلافي از سنگ¬هاي دونيت مشاهده مي¬شوند. با توجه به وسعت و احتمال بسيار پايين رخنمون¬هاي كروميت بر سطح افيوليت¬ها، به كار بردن روشي جهت تمايز مناطق دونيتي به عنوان مناطق مستعد كاني¬زايي كروميت در دستور كار اين پژوهش قرار گرفت. پس از تهيه نمونه سنگ¬هاي متفاوت از جمله هارزبورژيت، لرزوليت، دونيت، سرپانتينيت و پيروكسنيت از چندين ناحيه معدني كروميت در شرق و غرب نوار افيوليتي سبزوار (شمال شرق ايران)، جهت اخذ طيف از آنها، نمونه¬هاي مناسب به آزمايشگاه ارسال و طيف آنها تهيه گرديد. سپس تهيه مقاطع نازك از نمونه¬هاي طيف¬سنجي شده براي انجام مطالعات ميكروسكوپي و تعيين دقيق¬تر سنگ¬ها صورت گرفت. طيف¬هاي حاصل از سنگ¬هاي منطقه و تصاوير مقاطع نازك زير ميكروسكوپ نشان از سرپانتيني شدن اغلب كاني¬هاي اليوين موجود در پريدوتيت¬هاي افيوليت سبزوار داشت. نمونه¬هاي به اشتباه دونيت خوانده شده در معادن، در واقع بر اثر دگرساني سرپانتيني شدن به سرپانتينيت تبديل شده بودند و مشاهدات ميكروسكوپي و طيف آزمايشگاهي نيز آن را تاييد مي¬نمود. با مقايسه امضا طيفي نمونه¬هاي بشدت سرپانتيني شده منطقه و هر سه نوع طيف¬ كتابخانه¬اي سرپانتين، بيشترين انطباق و مشابهت امضا طيفي، با نوع آنتيگوريت مشاهده شد. با توجه به آنكه سنگ¬هاي دونيت بيش از 90 درصد اليوين دارند و ديگر پريدوتيت¬ها و پيروكسنيت¬ها داراي مقادير اليوين پايين¬تري هستند، پس مناطق با شدت بالاي سرپانتيني با احتمال زيادي منطبق بر واحدهاي دونيت اوليه هستند و احتمال همراهي اين مناطق با كاني¬زايي كروميت بالا است. از اين رو با استفاده از نواحي حداكثر جذب و انعكاس طيف نمونه¬هاي سرپانتيني شده منطقه، تصوير حاصل از نسبت باندي (9+8)/(2+1) باندهاي سنجنده استر براي تمايز مناطق سرپانتيني شده استفاده و سپس در نرم افزار ArcGIS لايه اطلاعاتي آن امتيازدهي گرديد. در ادامه با توجه به اهميت واحدهاي زمين¬شناسي و گسل¬ها، لايه اطلاعاتي آنها با يكپارچه سازي 7 نقشه يكصد هزار پوشش دهنده افيوليت سبزوار تهيه شد. واحدهاي زمين شناسي افيوليت سبزوار به 15 واحد كلي تبديل گرديد. با توجه به اهميت واحدهاي زمين¬شناسي مرتبط با كاني¬زايي كروميت اين 15 واحد زمين¬شناسي امتيازدهي شدند. همچنين مناطق احتمالي تحت تاثير گسل مشخص و براي آنها امتياز تعيين گرديد. با استفاده از تحليل سلسله مراتبي فازي، بيشترين وزن¬ها به ترتيب براي سه لايه اطلاعاتي امتيازدار مناطق سرپانتيني شده، زمين¬شناسي و گسل¬ها تعيين گرديد. ادغام اين سه لايه با روش مدل شاخص همپوشاني صورت پذيرفت، و نقشه «مناطق با پتانسيل كاني¬زايي كروميت در افيوليت سبزوار» تهيه شد. اين نقشه توانست با 17 درصد از مساحت افيوليت سبزوار موقعيت 83 درصد معادن كروميت گزارش شده در نقشه¬هاي زمين¬شناسي افيوليت سبزوار را پوشش دهد.
چكيده انگليسي :
Ophiolites, which are the remnants of oceanic crustal rocks and the upper mantle of the earth, contain important mineral deposits such as Platinum Group Elements (PGE) and chromite (the only economic ores of chromium metal). All chromite deposits in the Middle East and Iran are located in ophiolites, and this type of deposit is known as Alpine type. In alpine-type chromite deposits, chromites are usually found within a sheath of dunite rocks. Due to the extent and very low probability of chromite outcrops on the surface of ophiolites, applying a method to differentiate dunite areas as areas which are prone to chromite mineralization was on the agenda of this study. After preparing samples of different rocks such as harzburgite, lherzolite, dunite, serpentinite and pyroxenite from several chromite mineral areas in the east and west of Sabzevar ophiolite belt (northeast of Iran), suitable samples were sent to the laboratory in order to obtain spectra from them, then their spectra were prepared. Afterwards, thin sections were prepared from spectroscopic samples for microscopic studies and more accurate determination of rocks. Spectra from local rocks and microscopic images of thin sections showed serpentinization of most of the olivine minerals in Sabzevar ophiolite peridotites. Samples that were mistakenly called dunite in the mines were actually converted to serpentinite by serpentine alteration; also, microscopic observations and laboratory spectra confirmed this. By comparing the spectral signatures of the highly serpentine specimens of the region and all three types of serpentine libraries, the most agreement and similarity of the spectral signatures was observed with the type of antigorite. Due to the fact that dunite rocks contain more than 90% olivine and other peridotites and pyroxenites have lower olivine values, areas with high intensity of serpentine are most likely to conform to elementary dunite units, and these areas are also likely to be associated with chromite mineralization. Therefore, by using the areas of maximum absorption and reflection of the spectrum of serpentine samples in the region, the image obtained from the band ratio (1+2) / (8+9) of Aster sensor bands was utilized to differentiate serpentine regions and then its information layer was rated in ArcGIS software. Moreover, according to the importance of geological units and faults, their information layer was prepared by integrating 7 maps of 100,000 Sabzevar ophiolite coatings. Sabzevar ophiolite geological units were divided into 15 general units and according to the importance of geological units related to chromite mineralization, these 15 geological units were rated; also, possible areas affected by the fault were identified and their rates were determined. The highest weights were determined for the three rated information layers of serpentine areas, geology and faults, respectively, using fuzzy Analytic Hierarchy Process. The integration of these three layers was done by the overlapping index model method, and the map of "Chromite formation in Sabzevar ophiolite" was prepared, which was able to cover 83% of chromite mines area reported in Sabzevar ophiolite geological maps with 17% of Sabzevar ophiolite area.
