توصيفگر ها :
كنجد , تنش خشكي , عناصر كم مصرف , سولفات روي , دانه روغني
چكيده فارسي :
تنش خشكي يكي از مهم ترين عوامل كاهش دهنده رشد و عملكرد محصوالت زراعي از جمله گياهان دانه روغني در اكثر
نقاط جهان و ايران شناخته شده است. كنجد گياهي يكساله است كه قدمتي طوالني دارد ولي از نظر تحقيقات علمي تا
حدودي مغفول مانده است. از آنجا كه كمبودعناصر كم مصرف مانند روي بررشد و نمو گياهان اثر منفي دارد، لذا آزمايش
حاضر با هدف بررسي اثر تغذيه برگي عنصر روي بر ويژگي هاي فيزيولوژيك، رشد و عملكرد كنجد در دو شرايط نرمال
و تنش كم آبي روي 5 ژنوتيپ كنجد شامل اولتان، دشتستان، ناز تك شاخه، ورامين و يكتا در سال زراعي 1399 به صورت
تجزيه مركب اسپليت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو محيط جداگانهدر مزرعه منابع
طبيعي شهرستان لردگان استان چهار محال و بختياري اجرا شد. در اين آزمايش دو سطح آبياري شامل آبياري پس از 45-
55( %شاهد( و 75-85 %تخليه آب قابل استفاده خاك )تنش خشكي( به عنوان كرت اصلي، پنج ژنوتيپ كنجد )اولتان،
دشتستان، ناز تك شاخه، ورامين و يكتا( و دو سطح محلول پاشي عنصر ريز مغذي روي غلظت 0 براي محيط شاهد و غلظت
3 در هزار براي محيط محلول پاشي به عنوان كرت فرعي در نظر گرفته شدند. تنش خشكي سبب كاهش محتواي نسبي آب
برگ، كاهش غلظت روي دانه، غلظت كلروفيل a ،b و كل و غلظت كاروتنوئيد ها، حداكثر كارآيي كوانتومي فتوسيستم
II ،تعداد كپسول در بوته، تعداد دانه در كپسول، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و عملكرد ماده خشك و شاخص سطح برگ
5 ژنوتيپ كنجد مورد آزمايش گرديد. در اين آزمايش تنش خشكي موجب افزايش غلظت پرولين برگ، افزايش درغلظت
پراكسيد هيدروژن ومالون دي آلدهيد گرديد. از نظر تحمل به خشكي ژنوتيپ ورامين متحمل ترين و ژنوتيپ ناز تك شاخه
حساس ترين ژنوتيپ ها بودند. محلول پاشي سولفات روي سبب افزايش محتواي نسبي آب برگ، غلظت پرولين برگ،
غلظت روي دانه، غلظت مالون دي آلدهيد، غلظت كاروتنوئيد ها، پارامتر هاي فلورسانس كلروفيل، ارتفاع گياه، تعداد
كپسول در بوته، تعداد دانه در كپسول، وزن هزار دانه و عملكرد دانه شد. با توجه به نتايج به دست آمده مي توان چنين نتيجه
گيري كرد كه محلول پاشي سولفات روي سبب بهبود رشد و عملكرد كنجد در شرايط تنش و بدون تنش مي شود.
چكيده انگليسي :
Drought stress is one of the most important factors reducing the growth and yield of crops,
including oilseeds in most parts of the world and Iran. Sesame is an ancient annual crop plant but
has been somewhat neglected in terms of scientific research. Since the deficiency of trace
elements such as zinc negatively affects the plant growth and development, the present
experiment aimed to investigate the effect of leaf nutrition of zinc on physiological characteristics,
growth and yield of sesame under normal conditions and drought stress in 5 sesame genotypes
including Oltan, Dashtestan, Naz Takshakheh, Varamin and Yekta as a split factorial randomized
complete block design with three replications in two separate environments in the natural
Resources Farm of Lordegan in Chaharmahal and Bakhtiari of Iran. In this experiment, two levels
of irrigation including irrigation after 45-55% (control) and 75-85% depletion of available soil
water (drought stress) were the main plot, and five sesame genotypes (Oltan, Dashtestan, Naz
Takshakheh, Varamin and Yekta) and two levels of foliar application of Zn (0 and a 3 g.kg-1) were
considered as subplots. Drought stress reduced the relative leaf water content, grain Zn
concentration, chlorophyll a and b and carotenoids concentrations, maximum efficiency of
photosystem II (Fv/Fm), number of capsules per plant, number of seeds per capsule, 1000-seed
weight, grain yield plant dry mass and leaf area index of 5 tested sesame genotypes. Drought
stress increased leaf proline concentration, hydrogen peroxide and malondialdehyde
concentrations. In terms of drought tolerance, Varamin genotype was the most tolerant and Naz
Takshakheh was the most sensitive. Foliar application of zinc sulfate increased the relative water
content, leaf proline, grain Zn, malondialdehyde, carotenoids concentrations, Fv/Fm, plant height,
number of capsules per plant, number of seeds per capsule, 1000-seed weight and grain yield.
These results suggest that foliar application of zinc sulfate may improve the growth and yield of
sesame under both drought stress and non-stress conditions.
