توصيفگر ها :
خوشه بندي , يكنواختي , مراتع , تنوع گونه اي , غناي گونه اي
چكيده فارسي :
بررسي واكنش گياهان نسبت به فاكتورهاي اكولوژيك، ميتواند موفقيت برنامههاي اصلاح و احياي مراتع را افزايش دهد. اين پژوهش با هدف تأثير قرق 10 ساله بر برخي خصوصيات پوشش گياهي و خاك در ذخيرهگاه جنگلي تنگ خشك سميرم انجام گرفت. بدين منظور، پس از بازديد ميداني، سايتهاي مورد مطالعه شامل هسته مركزي ذخيرهگاه، منطقه ضربهگير و منطقه چراي آزاد تعيين گرديد. در هر يك از سايتهاي مشخص شده، پس از تعيين اندازه نمونه، نمونهبرداري به روش تصادفي- سيستماتيك انجام شد. براي نمونه برداري ابتدا ترانسكتهاي 50 متري در جهت شيب تغييرات مستقر شد. سپس در هر سايت 3 پلات بزرگ 10 × 10 متر مربع جهت اندازهگيري پوشش گياهان درختي و بوتهاي قرار داده شد. در هر كدام از اين پلاتهاي بزرگ 100 متر مربعي، تعداد 20 پلات 1 × 2 متر مربعي مستقر شد. در پلاتها پوشش تاجي و تراكم كليه گونههاي علفي اندازهگيري شد. بدين ترتيب در هر سايت 60 پلات و در كل منطقه مورد بررسي 180 پلات بررسي گرديد. از هر سايت 3 نمونه و در كل منطقه مطالعاتي 9 نمونه خاك از عمق 0-30 ساتيمتري برداشت و خصوصيات خاك شامل بافت خاك (ميزان شن، سيلت و رس)، شوري خاك يا EC، آهك، وزن مخصوص ظاهري خاك، ميزان مواد آلي (OM)، گچ و pH اندازهگيري شد. در گام بعدي با استفاده از روشهاي رجبندي و آناليز خوشهاي عوامل محيطي و مديريتي اثر گذار بر توزيع گونههاي گياهي بررسي شد. شاخصهاي غناي مارگالف و منهينگ، شاخصهاي تنوع سيمپسون و شانون و شاخص يكنواختي سيمپسون در سه سايت مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار PAST 2.12 اندازهگيري شد. همچنين درصد تاج پوشش گياهان، تراكم و شاخصهاي تنوع بين مناطق مورد مطالعه با استفاده از آزمون تجزيه واريانس در سطح معني داري 5 درصد مقايسه شد. نتايج نشان داد كه قرق منجر به افزايش معنيدار تاجپوشش گياهي (5%= α)، و تغيير برخي از خصوصيات خاك شده است. بيشترين ميزان تاج پوشش گياهي در منطقه هسته مركزي و سپس منطقه ضربهگير بود و منطقه آزاد كمترين ميزان درصد تاج پوشش را دارا بود. نتايج روشهاي رجبندي پارامتريك نشان داد كه مقدار ماده آلي و درصد شن در سايت قرق بيشتر از سايت چراي آزاد ميباشد. آناليز تحليل مؤلفه اساسي (PCA) نشان داد كه مؤثرترين عوامل در جداسازي گروههاي بومشناختي گياهي، فاكتورهاي ماده آلي و درصد رس خاك بود. ميزان شاخصهاي غناي گونهاي، تنوع و يكنواختي در منطقه هسته مركزي نسبت به منطقه آزاد بيشتر بود. اگرچه بين شاخصهاي تنوع و يكنواختي در سه سايت تفاوت معنيداري وجود نداشت ولي بين شاخصهاي غنا، اختلاف معنيداري مشاهده شد. نتايج نشان داد كه قرق ده ساله در منطقه باعث افزايش درصد تاج پوشش گياهي و افزايش تنوع و غناي گونهاي شده است و ميتوان اين روش را براي مناطق با شرايط رويشگاهي و تركيب گونهاي مشابه جهت بهبود پوشش گياهي پيشنهاد نمود.
چكيده انگليسي :
Understanding the behavior of plant species in relation to ecological factors is essential to enhance improvement and restoration programs in rangeland ecosystems. The goal of this study was to evaluate the effects of 10-year exclosure on some vegetation and soil characteristics in Tang-e Khoshk forest reserve in Semirom County. We selected three sites including a core zone, a peripheral area, and a free-grazing area to collect soil and vegetation data. The sample sizes were calculated in each site and sampling was conducted using the systematic random sampling method. Fifty-meter transects were established in the direction of the dominant slope in each site. Then, 3 macro plots of 100 square meters were established at each site to measure the cover percentage of trees and shrubs species. In each macro plot, 20 plots of 2 square meters were placed randomly and canopy cover and density of herbaceous plant species were measured. Overall, 60 plots in each site and 180 plots were measured in the whole study area. Three soil samples were collected from 0 to 30 cm of the soil surface in each site (9 soil samples in the whole study area) and their soil texture (sand, silt, and clay content), soil salinity or EC, lime, soil bulk density, organic matter content (OM), gypsum and pH were measured in a soil laboratory. Ordination and cluster analysis was performed to explore the effects of environmental factors on vegetation in the study area. Then, Simpson and Shannon diversity indices, Margalef and Menhinick richness indices, and Simpson evenness index were calculated using PAST 2.12 software in the three study sites. Also, the percentage of canopy cover, density, and diversity indices between the studied sites were compared using SPSS 25 software, at a statistical level of 5%. The results showed that the vegetation and soil characteristics were different significantly (α = 5%) in the core zone compared with the two other sites. The core zone had the highest vegetation cover percentage and it decreased in the peripheral site, and the lowest vegetation cover was observed in the free-grazing site. Parametric ordination analysis revealed that the soil organic carbon and sand content was higher in the core zone compared with the free-grazing area. Principal component analysis (PCA) showed that soil organic matter and soil clay percentage were responsible to separate vegetation ecological groups in the study area. According to the results, plant richness, plant evenness and plant diversity in the core zone of the study area were higher compared to the free-grazing area. Although plant diversity and evenness indices did not differ significantly between the sites, their plant richness indices varied significantly (α = 5%). Results indicated that 10 years of grazing exclusion can increase vegetation cover, and improve plant diversity ad richness in habitats with similar environmental and vegetation composition to the study area.