پديد آورنده :
حيدري، سارا
عنوان :
تنوع صفات مرتبط با رشد و تركيبات اسانس در نتاج نسل اول خودگشني گياه سنبله نيش‌دار
مقطع تحصيلي :
كارشناسي ارشد
گرايش تحصيلي :
ژنتيك و به نژادي گياهي
محل تحصيل :
اصفهان : دانشگاه صنعتي اصفهان
صفحه شمار :
دوازده، 54ص.: مصور، جدول، نمودار
توصيفگر ها :
سنبله نيش‌دار , خودگشني , پسروي ناشي از خويش‌آميزي , پيشرفت ژنتيكي
تاريخ ورود اطلاعات :
1401/12/20
دانشكده :
مهندسي برق و كامپيوتر
تاريخ ويرايش اطلاعات :
1401/12/20
چكيده فارسي :
سنبله نيش‌دار (Stachys setifera) يكي از گياهان دارويي خانواده نعناع (Lamiaceae) با خواص درماني است كه در برخي از نقاط ايران رويش دارد. گياهان جنس Stachys به طور طبيعي دگرگرده‌افشان هستند، با اين حال، خودگرده‌افشاني با توليد لاين‌هاي اينبرد با حداقل پسروي ناشي از خودزادآوري نقش مهمي در بهبود جمعيت گياهان دارويي داشته و به تثبيت برخي از صفات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي كمك مي‌كند. به منظور بررسي تأثير خودگرده‌افشاني و آزادگرده‌افشاني بر صفات مرتبط با رشد و محتواي اسانس اين گياه، تحقيقي بر پايه طرح بلوك كامل تصادفي با استفاده از 10 ژنوتيپ جمع‌آوري شده از استان‌هاي اصفهان، همدان، چهارمحال و بختياري، تهران و مازندران با سه تكرار انجام شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين ژنوتيپ‌ها براي همه صفات اختلاف بسيار معني‌داري وجود داشت. همچنين براي تمامي صفات اندازه‌گيري شده بين ژنوتيپ‌هاي حاصل از خودگرده‌افشاني و ژنوتيپ‌هاي حاصل از آزادگرده‌افشاني به‌صورت مجزا تفاوت معني‌داري مشاهده شد، درحالي‌كه اختلاف بين جمعيت‌هاي حاصل از آزادگرده‌افشاني در مقابل جمعيت‌هاي حاصل از خودگرده‌افشاني براي اكثر صفات معني‌دار نبود. از طرفي خويش‌آميزي داراي آثار مثبت در وزن دانه در همه ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه بود. در مقابل، خودگرده‌افشاني به كاهش تعداد دانه در بوته تمامي ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه انجاميد. لازم به ذكر است كه ژنوتيپ‌ها پاسخ متفاوتي به خويش‌آميزي از لحاظ ساير صفات داشتند كه نشان دهنده اثر متقابل ژنوتيپ گياه با نوع نظام گرده‌افشاني است. به‌طوري كه خويش‌آميزي آثاري كاهنده در ژنوتيپ شهرآب براي اكثر صفات (به جز سطح برگ و وزن صد دانه و محتواي اسانس) داشت. در مقابل اكثر صفات (به جز تعداد گلچه و تعداد دانه و نسبت وزن برگ خشك به بوته خشك) در ژنوتيپ دستگرد افزايش نشان داد. تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي بر اساس همه صفات مورد مطالعه توانست ژنوتيپ‌هاي خودگرده‌افشان را از ژنوتيپ‌هاي آزادگرده‌افشان جدا كند. كروماتوگرافي گازي با شناسايي 15 تركيب اسانس، ژرانيول، هگزا دكانوئيك اسيد، لينالول، تترا دكانوئيك اسيد و ژرانيل استات را به عنوان تركيبات اصلي شناسايي كرد. خودگرده‌افشاني به‌دليل آثار احتمالي ناشي از خويش‌آميزي، واكنش متفاوتي در ژنوتيپ‌ها از لحاظ تركيبات اسانس ايجاد كرد، با اين حال دو تركيب اصلي لينالول و ژرانيول در ژنوتيپ رودهن به‌صورت معني‌داري افزايش يافت. ژنوتيپ گرم‌دره در اثر خويش‌آميزي براي تركيب ژرانيول بيشترين پيشرفت را داشت. همچنين بيشترين ميزان لينالول در ژنوتيپ آزادگرده‌افشان و خودگشن دستگرد مشاهده شد. به نظر مي‌رسد با توجه به تنوع ژنتيكي موجود از نظر صفات رويشي، زايشي و همچنين توليد بذر و اسانس اين گياه، امكان اصلاح اين گياه از طريق خودگشني و همچنين تلاقي درون گونه‌اي وجود دارد.
كلمات كليدي: سنبله نيش‌دار، خودگشني، پسروي ناشي از خويش‌آميزي، پيشرفت ژنتيكي
چكيده انگليسي :
Stachys setifera is one of the medicinal plants of the Lamiaceae family with numerous therapeutic properties and grows in some parts of Iran. Plants of Stachys genus are naturally cross-pollinating. However, the production of self-pollinated plants for generating inbred lines with the least inbreeding depression, may play an important role in improving medicinal plants and help to fix some of the morphological and phytochemical traits. In order to investigate the effects of self- and open-pollination on traits associated with growth and essential oil content of Stachys setifera, a randomized complete block design with three replications was used. Ten genotypes collected from Isfahan, Hamadan, Chaharmahal & Bakhtiari, Tehran and Mazandaran provinces were used. Results of analysis of variance showed that the genotypes differed highly significantly for all traits. The differences within populations derived from either open-pollination or self-pollination were significant, while between these two groups of poluations (open vs. self) were not significant for most of the traits. Inbreeding resulted in an additive effect on seed weight in all the genotypes. In contrast, self-pollination led to an inhibitory effect on number of floret and the number of seeds in the studied genotypes. Overall, inbreeding had a discriminative effect on the genotypic response indicating the presence of interaction between the breeding system and plant genotypes. As such, Shahrab genotype responded negatively for most of the traits (except leaf area and 100-seed weight and essential oil content) to inbreeding, while the Dastgerd genotype responded positively for most of the traits (except the number of florets and the number of seeds). The PCA analysis based on the studied traits was able to separate self-pollinating genotypes from open-pollinating genotypes. Gas chromatography–mass spectrometry analysis revealed the presence of 15 main compounds including geraniol, hexadecanoic acid, linalool, tetradecanoic acid and geranyl acetate as the major constituents. Self-pollination caused differential genotypic responses to the inbreeding for the essential oil composition. However, the two main compounds linalool and geraniol significantly increased in the Rodhen genotype. The Garm Dare genotype had the most progress due to self-pollination for geraniol compound. Also, the highest amount of linalool was observed in open-pollinated and self-pollinated Dastgerd genotype. Due to the genetic variation in vegetative and reproductive traits as well as essential oil and seed production in stachys setifera, it is therefore imperative that continued self-pollination nad intera-specific crossings to improve plant yield.
Keywords: Stachys setifera, self-pollination, inbreeding depression, genetic improvement
استاد راهنما :
اقافخر ميرلوحي فلاورجاني , احمد ارزاني
استاد مشاور :
اقافخر ميرلوحي فلاورجاني , بهلول عباس زاده
استاد داور :
اقافخر ميرلوحي فلاورجاني , مريم حقيقي
