توصيفگر ها :
تخليۀ آبخوان , تحليل ارزش افزوده، , پهنه بندي زنجيره ارزش، , تحليل ضايعات
چكيده فارسي :
تخليۀ آب هاي زيرزميني بر اثر اضافه برداشت ناشي از حفر چاه هاي مجاز و غيرمجاز در آبخوان نجف آباد باعث افت شديد سطح آب
زيرزميني، شوري و كاهش كيفيت آب، فرونشست زمين، كاهش آبدهي چاه ها، بيكاري و مهاجرت كشاورزان شده است. يكي از
راهكارهاي نجات آبخوان ها توسعه سبك حكمراني بازار از طريق ارتقاي زنجيره ارزش كسب وكارهاي كشاورزي دانسته شده است.
هدف اين بررسي آن است كه نقش بهبود زنجيرۀ ارزش محصوالت كشاورزي را در كاهش برداشت از آبهاي زيرزميني مورد تحليل
قرار دهد. بدين منظور، پس از شناسايي آسيب پذيرترين نقاط آبخوان و سهم نياز آبي الگوي كشت محصوالت مختلف، زنجيره ارزش
محصوالت شلتوك در دهستان گرگن جنوبي، يونجه در دهستان نورآباد و پياز در دهستان گلستانه انتخاب شدند. سپس، به پهنه بندي
زنجيره ارزش، تحليل ارزش افزوده و نحوه توزيع آن، مقايسه مزيت رقابتي محصوالت منتخب، ارزيابي انواع ضايعات قبل و پس از
برداشت، تحليل جنسيتي نيروي كار و الگوي جريان دانش و اطالعات پرداخته شد. يافته ها نشان داد كه حدود 63 درصد از آب مصرفي
از طريق آب مجازي به خارج از آبخوان منتقل ميشود. بيشترين خلق ارزش افزوده در تمامي مسيرهاي پياز تازه خوري و انباري را
كشاورزان ايجاد ميكنند و كمترين سود مديريتي را بدست ميآورند. همچنين، تاكيد بر توسعه صنايع تبديلي و فرآوري به عنوان يك
راه حل بهبود زنجيره ارزش، عمالً نقشي در افزايش حاشيه سود كشاورزان نخواهد داشت. از مهمترين يافتههاي اين پژوهش آن است كه
كشاورزان كاركردهاي مختلفي از توليد، تجارت و فرآوري را برعهده دارند كه بر ناكارامدي بازار و زنجيره ارزش افزوده و موجب شده
كه كشاورزان با وجود خلق ثروت بيشتر در زنجيره، كمترين دريافتي را داشته باشند. در ارتقاي هماهنگي افقي كه از مشكالت اصلي
زنجيره ارزش محصوالت منتخب آبخوان نجف آباد است، مهمترين مانع رقابت بين سبكهاي حكمراني و يا غالب بودن يك سبك و
نقش كمرنگ ساير سبكها است. با توجه به غالب بودن شيوه سنتي انبارداري در منطقه و ضايعات نسبتاً باالي آن، بهسازي اين روش
سنتي انبارداري و بهبود دانش بومي كشاورزان در كنار حفظ كنش جمعي آنان پيشنهاد مي شود. همچنين، تا زماني كه كنترلي بر برداشت
آب از آبخوان ها چه از طريق رويكرد آمرانه دولت )سلسله مراتبي ( و يا خودكنترلي از طريق مديريت اجتماع محور، شكل نگرفته باشد،
عمال،ً تالش در جهت بهبود زنجيره ارزش نميتواند نقشي در احيا آبخوان ها داشته باشد. با وجود آنكه تاكيد فراواني بر توسعه كشت
نشائي، سيستمهاي آبياري تحت فشار و گلخانه ها براي كاهش برداشت از آب هاي زيرزميني ميشود، با توجه به اينكه همچنان آبخوان ها
بدون محدوديت مورد بهره برداري قرار ميگيرند؛ ثمره آن فقط تراژدي منابع مشترك )يعني هر فردي انگيزه دارد بدون توجه به ديگران
و رفاه جامعه تا جايي كه مي تواند از منابع مشترك استفاده كند. اين فعاليت باعث مصرف بيش از حد و در نهايت از بين رفتن منابع
مشترك ميشود( خواهد بود.
چكيده انگليسي :
The groundwater depletion caused by illegal and legal wells in the Najaf Abad aquifer has resulted
in a dramatic drop in the water table, salinity, reductions in water quality, land subsidence,
decreasing well yield unemployment among farmers, and migration. The revival of aquifers has
been proposed as part of the evolution of the market governance style through the development of
the agribusinesses value chain. This study aims to analyze the role of improving the value chain
of agricultural products in reducing groundwater overexploitation. To attain this objective, after
identifying hot spots of the aquifer and the share of water requirement by different crops, the value
chains of paddy crops, alfalfa, and onion were selected in the South Gargan, Noorabadt, and
Golestane districts, respectively. The elements of value chain analysis consist of value chain
mapping, value-added analysis and its distribution across the chain, chain competitiveness, the
causes of food losses along the value chain, the gender analysis of the workforce, and mapping of
the flow of information and knowledge. The findings revealed that about 63% of the water
consumption flows out of the aquifer through embodied water (virtual water). Farmers generate
the most added value in all channels of fresh and storage onion while gaining the least profit
margin. In addition, the development of process industries as a way to enhance the value chain
will not raise farmers' profit margins. One of the most important findings of this research is that
farmers play the role of the operator in the different stages of the value chain, including production,
trade, and processing, which affects the market inefficiency and has caused farmers to have minor
income despite creating more wealth in the chain. A significant concern in the Najaf Abad aquifer
agricultural value chain is the lack of horizontal coordination due to conflict between governance
modes or the dominance of one mode . Considering the predominance of the traditional storage of
onion in the region and its relatively high loss, it is recommended to bridge the gap between
traditional and scientific knowledge through the present collective action of farmers. Practically
speaking, the effort to upgrade the value chain can only play a role in reviving the aquifers if there
is monitoring and enforcement over groundwater withdrawal, whether through state-centered
governance (hierarchy) or self-organizing through community-based management. Although there
is a great deal of attention on the development of transplantation farming, pressurized irrigation
systems, and greenhouse agriculture to address groundwater over-exploitation, as long as access
to aquifers is free, a "tragedy of the commons" will ensue
