توصيفگر ها :
گندم , تنش شوري , كيفيت آرد , ظرفيت نگهداري حلال
چكيده فارسي :
با توجه به اينكه ايران داراي اقليم خشك و نيمه خشك مي¬باشد شرايط براي شور شدن منابع آب و خاك بيشتر فراهم شده است. با توجه به انتخاب طبيعي و مصنوعي كه در طي هزاران سال بر روي گندم نان صورت گرفته است بخشي از تنوع ژنتيكي اوليه كه از اجداد آن به ارث رسيده است، از دست رفته است. بنابراين به‌نژادگران به‌دنبال بررسي اجداد قديمي گندم براي انتقال ژن‌هاي از دست رفته نظير مقاومت به تنش‌هاي زيستي و غيرزيستي به ارقام ساختگي هستند. گندم‌هاي ساختگي از تلاقي بين گندم‌هاي تتراپلوئيد (ايمر و دورم) با Aegilops tauschii حاصل شده‌اند به‌طوري كه ژنوم (D) حاصل از Ae tauschii حاوي ژن‌هاي مقاومت به انواع تنش‌هاي زيستي و غيرزيستي است كه باعث مي شود گندم‌هاي ساختگي به انواع تنش‌ها از جمله تنش شوري متحمل‌تر باشند. از پتانسيل گندم¬هاي ساختگي در ايران استفاده نشده است و يكي از مواردي كه بايد روي لاين¬هاي جديد بررسي شود كيفيت آرد مي¬باشد. كيفيت آرد تحت تاثير چهار عامل عمده شامل ژنتيك، آسياباني و نانوايي قرار مي¬گيرد. روش نگهداري حلال (Solvent retention capacity) ، به عنوان يك روش ارزشمند براي اندازه¬گيري خواص عملكردي هر جزء پلي¬مري آرد، در اواخر سال 1980 شكل گرفت. حلال¬هاي به كار رفته در اين پژوهش شامل آب مقطر (WSRC)، لاكتيك اسيد (LASRC)، سديم كربنات (SCSRC)، ساكارز (SUSRC) بود. يكي ديگر از روش¬هايي كه براي تعيين كيفيت آرد مورد استفاده قرار مي¬گيرد استفاده از دستگاه NIR مي¬باشد. دستگاه NIR صفاتي مانند مقدار پروتئين، عدد زلني، شاخص حجم نان، رطوبت، درصد جذب آرد و سختي دانه را اندازه گيري مي¬كند. در اين پژوهش تعداد 101 ژنوتيپ شامل 95 ژنوتيپ گندم ساختگي به همراه 4 رقم گندم نان ايراني شامل روشن، پيشتاز، قدس و كوير و نيز 2 رقم گندم تتراپلوئيد (T. turgidum ssp. durum و ssp. turanicum T. turgidum) كه سال قبل در دو محيط رطوبتي عدم تنش و تنش شوري (200 ميلي مولار) به صورت تجزيه مركب در قالب بلوك كامل تصادفي در دو تكرار كشت و ارزيابي مزرعه اي شده بودند، به منظور بررسي ويژگي¬هاي فيزيكي دانه، عملكردي و كيفيتي در آزمايشگاه مطالعه شدند. صفات فيزيكي شامل طول دانه، عرض دانه، ضخامت دانه، ضريب كرويت دانه و قطر دانه بود. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه تنش شوري بر صفات كيفيتي دانه اثري نداشت در حاليكه روي دو صفت وزن هزار دانه و عملكرد دانه اثر معني داري داشت و باعث كاهش اين دو صفت به مقدار متوسط 8 و 15 درصد شد. اثر ژنوتيپ براي تمامي صفات فيزيكي، عملكردي و كيفيتي دانه معني دار بود كه نشان دهنده تنوع بين ژنوتيپ¬هاي مورد استفاده بود. در شرايط عدم تنش شوري وراثت پذيري عمومي بالايي براي صفات طول دانه، عرض دانه و SUSRC مشاهده شد همچنين در سطح تنش شوري صفات طول دانه، عرض دانه، ضخامت دانه، ضريب كرويت دانه، قطر دانه، وزن هزاردانه، SCSRC، SUSRC، LASRC و شاخص GPI وراثت پذيري عمومي بالايي را نشان دادند. صفت وزن هزاردانه در هر دو محيط نرمال و تنش شوري با صفات طول دانه، عرض دانه، ضخامت دانه و قطر دانه همبستگي مثبت و معني داري داشت. صفت عملكرد در هر دو محيط نرمال و تنش شوري همبستگي منفي و معني داري را با صفات محتواي پروتئين دانه، عدد زلني و شاخص حجم نان نشان داد. صفت پروتئين دانه در هر دو محيط عدم تنش و تنش شوري با صفات زلني، حجم نان و محتواي آب همبستگي مثبت و معني داري پيدا كرد. در هر دو محيط عدم تنش و تنش شوري همبستگي مثبت و معني داري بين شاخص GPI و LASRC ديده شد. بر طبق نتايج بدست آمده حاصل از مقايسه ميانگين، در مجموع دو محيط ژنوتيپ 7 بيشترين عملكرد و ژنوتيپ¬هاي 48، 50، 67 و 116 به عنوان ژنوتيپ¬هاي با كيفيت دانه (مقادير بيشتر پروتئين، عدد زلني و شاخص حجم نان) شناخته شدند كه مي¬توانند در تلفيق با اطلاعات مزرعه اي براي معرفي لاين¬هاي جديد در آينده مورد استفاده قرار گيرند.
چكيده انگليسي :
The arid and semi-arid climate of Iran provides the condition for salinization of water resources and soil. Salinity is one of the most important abiotic stresses limiting the survival, growth and production of plants in many regions of the world, especially in Iran. Considering the natural and artificial selection that has been carried out on bread wheat over thousands of years, part of the original genetic diversity inherited from its ancestors, has been lost. Therefore, breeders are looking for investigating the ancient ancestors of wheat to transfer the lost genes such as resistance to biotic and abiotic stresses to synthetic cultivars. Synthetic wheats are obtained from the crossing between tetraploid wheats (Emmer and Durum) with Aegilops tauschii, so the genome D of Ae. tauschii contains resistance genes to various biotic and abiotic stresses, making synthetic wheats to have resistant to various stresses, including salinity stress. The potential of synthetic wheats has not been used in Iran and one of the most important parameter that should be checked is the quality. The quality of flour is affected by several factors including genetics, milling and bakery. Solvent retention capacity, is a valuable method for measuring the functional properties of each polymer flour component that was introduced in the late 1980s. The solvents used in this research included distilled water (WSRC), lactic acid (LASRC), sodium carbonate (SCSRC), sucrose (SUSRC). Another method that is used to determine the quality of flour is the use of NIR device. The NIR device measures traits such as protein content, Zeleny number, bread volume index, moisture, flour absorption percentage and grain hardness. In this research, the number of 101 genotypes including 95 synthetic wheat genotypes and 4 varieties of Iranian bread wheat including Roshan, Pishtaz, Quds and Kavir along with 2 tetraploid wheat varieties (T. turgidum ssp. durum and ssp. turanicum T. turgidum) were assessed for quality traits. The genotypes had been field evaluated under to environments of normal and saline (200 mmol NaCl) conditions during last year according to a completely randomized block design in two replications. The physical characteristics included grain length, grain width, grain thickness, grain sphericity coefficient, and grain diameter. The results of analysis of variance showed that salinity stress had not significant effect on the quality traits, while it had a negative significant effect on thousand grain weight and grain yield, and caused a decrease of 8 and 15%, respectively. The genotype effect was significant for all physical, functional and quality traits, which indicated the diversity between the genotypes used. In the normal environments, high heritability was observed for grain length, grain width and SUSRC
