توصيفگر ها :
دانش بومي , بيماري , خواص دارويي , خصوصيات فردي , آمار توصيفي , آمار استنباطي
چكيده فارسي :
از زمان¬هاي گذشته تاكنون از گياهان دارويي در درمان و پيشگيري بيماري‌ها استفاده شده است كه اين گنجينه باارزش اطلاعاتي بايستي براي استفاده نسل‌هاي آتي حفظ شود. اين مطالعه با هدف جمع‌آوري دانش بومي در زمينه اتنوبوتاني، اتنواكولوژي و اتنوفارماكولوژي در شهرستان كوهچنار واقع در استان فارس انجام شد. دراين مطالعه داده‌هاي مورد نياز پيرامون خواص و كاربرد، اطلاعات محيطي و همچنين ميزان و نحوه استفاده از گياهان دارويي به روش پرسشنامه و انجام مصاحبه حضوري از تعداد 30 نفر از افراد روستايي و 30 نفر در مناطق شهري آشنا با گياهان دارويي گردآوري شد. در اين پژوهش براي تجزيه و تحليل داده‌ها از روش آمار توصيفي (جدول و نمودارهاي آماري) و آمار استنباطي (آزمون k اسكوئر و آزمون من ويتني) استفاده شد. نتايج نشان داد كه تعداد 64 گونه دارويي در اين منطقه مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه تعداد 11 گونه از عطاري‌ها تهيه مي‌شود و 53 گونه ديگر به صورت خودرو در رويشگاه‌هاي مختلف شهرستان رويش دارد. تيره نعناعيان (Lamiaceae) با 9 گونه، تيره گل چتريان (Apiaceae) با 8 گونه و تيره كاسني (Asteraceae) با 7 گونه بيش‌ترين سهم را در تركيب گياهان دارويي استفاده شده در منطقه داشتند. ساكنان شهرستان كوهچنار عمدتا گياهان را به صورت خشك استفاده مي‌كنند و برگ گياهان بيش‌ترين قسمت مورد استفاده گياهان دارويي در اين منطقه بود. بيش‌ترين كاربرد دارويي گياهان دارويي منطقه به ترتيب مربوط به بيماري‌هاي گوارشي(11/23 درصد)، زنان و زايمان (41/13 درصد) و پوست و مو (19/12 درصد) بود. در اين تحقيق گونه‌هاي بنه، بابونه، بادام كوهي و بلوط داراي بالاترين فراواني نسبي نقل قول بودند و گونه‌هاي بادام كوهي، بنه، پونه و كنار داراي بالاترين ميزان اهميت فرهنگي بودند. نتايج آزمون كاي اسكوئر نشان داد كه بين ويژگي‌هاي فردي اعم از سن، جنسيت، درآمد شخص وشغل افراد با اتنوبوتاني رابطه معني‌داري وجود دارد و از هم مستقل نيستند اما بين تحصيلات و درآمد خانواده اين افراد با اتنوبوتاني رابطه معني‌داري وجود نداشت. همچنين بين ويژگي‌هاي فردي اعم ازسن، جنسيت و شغل افراد با اتنوفارماكولوژي و اتنواكولوژي رابطه معني‌داري وجود داشت اما بين تحصيلات، درآمد شخص و خانواده با اين موارد رابطه معني‌داري مشاهده نشد. نتايج آزمون من ويتني نشان داد كه اطلاعات اتنوبوتاني و اتنواكولوژي افراد روستايي و شهري، افراد باسواد و بي‌سواد و همچنين مردان و زنان با هم اختلاف معني‌داري دارند . نتايج نشان داد كه اطلاعات اتنوفاركولوژي بين افراد شهري و روستايي و زنان و مردان با هم تفاوت معني‌داري دارند اما اين دانش در افراد باسواد و بي‌سواد تفاوت معني‌داري نداشت. نتايج نشان داد كه مردم منطقه مطالعاتي اطلاعات ارزشمند و منحصر بفردي راجع به گياهان دارويي داشته بنحوي كه در اين مطالعه براي اولين بار استفاده دارويي از چوب گياه ارژن و ميوه لاله واژگون گزارش شد. انجام اين گونه مطالعات مي‌تواند براي كشف داروهاي جديد گياهي جهت درمان بيماري‌هاي مختلف استفاده شود.
چكيده انگليسي :
Since the past, medicinal plants have been used in the treatment and prevention of diseases, and this valuable treasure of information should be preserved for the use of future generations. This study was conducted to collect local knowledge in the field of ethnobotany, ethnoecology, and ethnopharmacology in Kohchenar city located in Fars province. In this study, the required data about the properties and application, environmental information, as well as the amount and manner of using medicinal plants were collected through questionnaires and face-to-face interviews from 30 rural people and 30 people in urban areas familiar with medicinal plants. In this research, descriptive statistics (statistical tables and graphs) and inferential statistics (Chi-Square test and Mann-Whitney U test) were used for data analysis. The results showed that 64 medicinal species are used in this region, of which 11 species are prepared from herbal medicinal stores and 53 other species grow in natural habitats of the study area. The Lamiaceae family with 9 species, Apiaceae with 8 species, and Asteraceae with 7 species had the largest share in the composition of medicinal plants used in the region. Residents of Kohchenar county mainly use plants in dry form and the leaves of plants were the most used part of medicinal plants in this region. The most medicinal uses of medicinal plants in the region were related to gastrointestinal diseases (23.11%), gynecology and obstetrics (13.41%), and skin and hair (12.19%). According to the results, Pistacia atlantica, Anthemis haussknechtii, Amygdalus scoparia, and Querqus persica had the highest relative frequency of citation (RFC). Amygdalus scoparia, Pistacia atlantica, Mentha longifolia, and Ziziphus spina-christi were identified as the most important species in respect to the cultural importance index (CII) compared to the other species. The results of the Chi-Square test showed that there is a significant relationship between individual characteristics such as age, gender, personal income, and occupation of people with ethnobotanical knowledge and they are not independent of each other, but there was no significant relationship between education and family income of these people with ethnobotany. Also, there was a significant relationship between individual characteristics such as age, gender, and occupation of people with ethnopharmacological and ethnoecological knowledge, but no significant relationship was observed between education, and personal and family income with these items. The results of the Mann-Whitney U test showed that there are significant differences between ethnobotanical and ethnoecological information of rural and urban people, literate and illiterate people, as well as men and women. The results showed that there are significant differences between ethnopharmacological information of urban and rural people, and women and men, but this knowledge did not have a significant difference between literate and illiterate people. The results showed that the people of the study area had valuable and unique information about medicinal plants, so in this study, for the first time, the medicinal use of the wood of the Amygdalus lycioides and the fruit of the Fritillaria imperialis was reported. Conducting similar studies can be used to discover new herbal medicines to treat various diseases.
