توصيفگر ها :
تالاب , تنوع پرندگان , خوزستان , سنجش از دور
چكيده فارسي :
تالاب شادگان يكي از مهمترين تالاب¬هاي ايران به شمار مي¬رود كه در سال¬هاي اخير شاهد تغييرات شديد كاربري و پوشش اراضي در بالادست خود بوده است. بر اين اساس، مطالعه حاضر به بررسي تغييرات پوشش سطح آب تالاب شادگان و همچنين سطح پوشش گياهي آن طي 10 سال گذشته پرداخته است. در اين مطالعه، تمام تصاوير ماهواره لندست 8 از ابتداي سال 2014 تا انتهاي 2023 به منظور بررسي تغييرات سطح آب و پوشش گياهي تالاب استفاده گرديد. همچنين به منظور مقايسه آمار پرندگان در وضعيت كم آبي و پرآبي، از اطلاعات پيمايش¬هاي ميداني صورت گرفته توسط اداره كل محيط زيست استان خوزستان براي سرشماري پرندگان استفاده شد تا شاخص¬هاي مرسوم براي بررسي تنوع، غالبيت و همگني پرندگان محاسبه گردد. سپس با استفاده از تحليل مؤلفههاي اصلي، مناطق داراي آب دائمي در تالاب، استخراج شد و الگوي آب دائمي در منطقه با استفاده از سنجه¬هاي سيماي سرزمين كمي شد. نتايج نشان داد كه در سال 2019، بيشترين وسعت برابر با 116 هزار هكتار در فصل زمستان بوده است در حالي كه در سال 2018، وسيع¬ترين سطح تالاب برابر با 8 هزار هكتار در فصل پاييز به ثبت رسيده است. نتايج تحليل مؤلفههاي اصلي نشان داد كه مولفه اول با مقدار ويژه 89/1، 43 درصد از كل تغييرات دادهها كه نشان دهنده¬ي پوشش آب دائمي منطقه است را توضيح داده است. همچنين، 1783 تكه متمايز از آب پايدار در داخل محدوده تالاب بدست آمد كه نشان دهنده يك چشم انداز بسيار تكه تكه با بسياري از مناطق كوچك و جدا شده از آب است. ميانگين اندازه تكه نيز برابر با 409 هكتار بدست آمد كه نشان مي دهد كه به طور متوسط، بدنه هاي آبي در منطقه نسبتا كوچك هستند. پايينترين سطح شاخص تنوع شانون (H) در سالهاي 2018 (661/1) و 2022 (551/1) بدست آمد. بيشترين مقدار اين شاخص نيز در سال 2023 برابر با 187/2 مشاهده شد كه نشان دهنده افزايش قابل توجهي در تنوع در طول زمان است. در تحليل واريانس چند متغييره، سطح آب در فصل زمستان از مهمترين فاكتورهاي اثرگذار بر افزايش شاخصهاي مربوط به تنوع پرندگان در تالاب شادگان شناخته شد. نتايج آزمون تعقيبي توكي نشان داد كه شاخصهاي مارگالف، شانون و منهينيك در فصل زمستان بهطور معنيداري بيشتر از ساير فصول بودند (05/0< p)، كه بيانگر تأثير مثبت در افزايش سطح آب در اين فصل بر تنوع پرندگان است. در مقابل، فصول بهار و تابستان با شاخصهاي غالبيت و يكنواحتي همبستگي بيشتري داشتند، كه نشاندهنده كاهش يكنواختي و افزايش غالبيت برخي گونهها در اين فصول است. نتايج اين تحقيق نشان داد كه شرايط آبي مناسب به ايجاد زيستگاههاي متنوعتر كمك ميكند، كه اين امر منجر به جذب گونههاي مختلف پرندگان در اين تالاب ميشود.
چكيده انگليسي :
The Shadegan Wetland is one of the most important wetlands in Iran, which has experienced severe land-use and land-cover changes in its upstream areas in recent years. Accordingly, the present study investigates changes in the water surface area and vegetation cover of the Shadegan Wetland over the past 10 years. In this study, all Landsat 8 satellite images from the beginning of 2014 to the end of 2023 were used to examine changes in the wetland's water and vegetation cover. Additionally, to compare bird populations during wet and dry conditions, field survey data collected by the Khuzestan Provincial Department of Environment for bird censuses were used to calculate standard indices for assessing bird diversity, dominance, and evenness. Using principal component analysis (PCA), permanent water areas within the wetland were identified, and the pattern of permanent water in the region was quantified using landscape metrics. The results showed that in 2019, the maximum water extent was recorded at 116,000 hectares during winter, while in 2018, the largest wetland area was documented at 8,000 hectares in autumn. PCA results indicated that the first component, with an eigenvalue of 1.89, explained 43% of the total data variation, representing the permanent water cover in the region. Furthermore, 1,783 distinct patches of stable water were identified within the wetland boundaries, indicating a highly fragmented landscape with many small and isolated water bodies. The average patch size was found to be 409 hectares, suggesting that water bodies in the region are relatively small on average. The lowest Shannon diversity index (H) values were recorded in 2018 (1.661) and 2022 (1.551). The highest value of this index was observed in 2023 (2.187), indicating a significant increase in diversity over time. MANOVA analysis revealed that water levels in winter were the most influential factor in increasing bird diversity indices in the Shadegan Wetland. Tukey's post-hoc test showed that Margalef, Shannon, and Menhinick indices were significantly higher in winter than in other seasons (p < 0.05), highlighting the positive impact of increased water levels on bird diversity during this season. In contrast, spring and summer were more strongly correlated with dominance and equitability indices, indicating reduced evenness and increased dominance of certain species during these seasons. The findings of this study demonstrate that favorable hydrological conditions contribute to the creation of more diverse habitats, attracting a variety of bird species to the wetland.
