توصيفگر ها :
برگه 1:1000000 همدان , ليتيم , رسوبات آبراههاي , تحليل فاكتوري مرحلهاي , شاخص چشمانداز نقشهبرداري ژئوشيميايي , پگماتيت
چكيده فارسي :
ليتيم عنصري استراتژيك است كه به دليل كاربرد روزافزون آن در باتريهاي ليتيمي، صنايع الكترونيك و فناوريهاي پاك، اهميت اقتصادي فزايندهاي يافته است. رسوبات آبراههاي بهعنوان آرشيوي طبيعي از تركيبات شيميايي مناطق بالادست عمل ميكنند و اطلاعات ارزشمندي درباره توزيع عناصر و پتانسيل معدني منطقه در اختيار ما قرار ميدهند. اين رسوبات آبراههاي تركيبي از سنگهاي حوضه آبريز بالادست هستند و ميتوانند شاخص مناسبي براي شناسايي كانيسازيهاي پنهان باشند. منطقه موردمطالعه در برگه 1:1000000 همدان واقع شده و داراي ساختارهاي چينخورده و گسلهاي متعدد ناشي از فعاليت تكتونيكي شديد و تنوع ليتولوژيكي قابلتوجهي است. اين منطقه بخشي از زون سنندج-سيرجان محسوب ميشود كه با حضور تودههاي نفوذي گرانيتوئيدي، سنگهاي دگرگوني و رخنمونهاي پگماتيتي مشخص ميشود كه ميتوانند ميزبان مناسبي براي كانيسازي ليتيم باشند. در اين پژوهش، با نمونهبرداري از شبكه آبراههها و انجام آناليزهاي آزمايشگاهي، دادههاي حاصل با استفاده از مدلسازي حوضههاي آبريز پردازش شدند. با اعمال روش ميانگين وزني، غلظت زمينه عناصر محاسبه و اثر سنگ مادر از دادهها حذف گرديد كه اين امر به شناسايي دقيقتر آنوماليهاي ژئوشيميايي كمك كرد. تحليلهاي آماري شامل تحليل فاكتوري مرحلهاي (SFA) و شاخص چشمانداز نقشهبرداري ژئوشيميايي (GMPI) نشان داد كه عناصر ليتيم، روبيديم و سزيم همبستگي معناداري دارند كه با الگوي كانيسازي نوع گرانيت-پگماتيت مطابقت ميكند. همچنين، رفتار مشابه عناصر قلع، آلومينيوم و بريليم نيز الگوي ديگري از كانيسازي ليتيم را آشكار ساخت. براي جداسازي دقيقتر آنوماليها از زمينه، روشهاي تصحيح رقيقشدگي و فركتالي غلظت-مساحت نيز مورد استفاده قرار گرفتند. مقايسه نتايج حاصل نشان داد كه روش فركتالي غلظت-مساحت نسبت به روش تصحيح رقيقشدگي، بهبود بيشتري در تفكيك و تعيين آنومالي مرتبط با ليتيم ايجاد كرده و كارايي بالاتري در شناسايي نواحي اميدبخش معدني دارد. اين يافتهها صحت و قدرت تشخيص الگوهاي شناساييشده توسط تحليلهاي آماري قبلي را تقويت نمود. نتايج نهايي، مناطق اميدبخش معدني را عمدتاً در بخش غربي و جنوب غربي منطقه مشخص كرد كه با شواهد زمينشناسي و معدني موجود همخواني كاملي دارد. روشهاي ژئوشيميايي همراه با تحليلها و پردازش آماري پيشرفته دادهها در اين پژوهش، امكان جداسازي مؤثر آنوماليهاي ليتيم از زمينه را فراهم آورد.
چكيده انگليسي :
Lithium, a strategic element, has gained increasing economic importance due to its growing applications in lithium-ion batteries, electronics industries, and clean technologies. Stream sediments serve as a natural archive of the chemical composition of upstream areas, providing valuable information about elemental distribution and the regionʹs mineral potential. These sediments represent a composite sample of rocks from upstream drainage basins and can be a suitable indicator for identifying concealed mineralization. The study area is located within the 1:1,000,000 Hamedan sheet and exhibits significant lithological diversity alongside folded structures and multiple faults resulting from intense tectonic activity. This region forms part of the Sanandaj-Sirjan Zone, characterized by granitoid intrusive masses, metamorphic rocks, and pegmatite outcrops that represent favorable hosts for lithium mineralization. In this research, data obtained through stream network sampling and laboratory analyses were processed using drainage basin modeling. Application of the Weighted Average Method (WAS) enabled calculation of elemental background concentrations and removal of the parent rock effect, enhancing the precise identification of geochemical anomalies. Advanced statistical analyses, including Stage Factor Analysis (SFA) and Geochemical Mapping Prospectivity Index (GMPI), revealed a significant correlation among lithium, rubidium, and cesium—consistent with granite-pegmatite-type mineralization patterns. Concurrently, analogous behavior of tin, aluminum, and beryllium unveiled an additional lithium mineralization pattern. To further refine anomaly-background separation, dilution correction and concentration-area fractal methods were employed. Comparative results demonstrated that the concentration-area fractal method outperformed dilution correction in delineating lithium-related anomalies and exhibited higher efficacy in identifying prospective mineralized zones. These findings reinforced the validity of patterns detected by prior statistical analyses. Final results pinpointed promising mineral targets predominantly in the western and southwestern sectors of the study area, showing complete consistency with existing geological and mineral evidence. The integration of geochemical methods with advanced statistical data processing in this study effectively enabled the separation of lithium anomalies from background values.