توصيفگر ها :
رقم گندم , محلول غذايي , كارايي مصرف آب , تنش شوري , توزيع غيريكنواخت نمك
چكيده فارسي :
چكيده
در حالي كه عمده تحقيقات درباره پاسخ گياه به شوري در شرايط شوري يكنواخت انجام شده است. توزيع نمك يا شوري
خاك در اراضي كشاورزي بهشدت ناهمگن و غيريكنواخت است. بنابراين، بررسي سازوكارهايي كه گياهان در شرايط واقعي
مزرعه به شوري پاسخ نشان ميدهند، داراي اهميت كاربردي است. عنصر روي يكي از عناصر كممصرف ضروري گياه است
كه نقش مهمي در كاهش خسارت شوري و نيز افزايش عملكرد كمي و كيفي محصول دارد. در مطالعات گذشته، عمدتاً تثثير
شوري يكنواخت بر جذب روي و نيز تثثير روي بر رشد گياه در شرايط شوري يكنواخت بررسي شده است. بنابراين در اين
آزمايش كشت در محلول غذايي، تثثير تيمارهاي شوري يكنواخت و غيريكنواخت بر رشد، خسارت اكسيداتيو، پاسخ آنتي
اكسيداتيو و جذب روي توسط سه رقم گندم ).L aestivum Tritivum )شامل بككراس روشن، كوير و پيشتاز با روي-كارايي
متفاوت بررسي شد. محيط ريشه گندم شامل دو قسمت كامالً مجزا و مشابه حاوي محلول غذايي جانسون بود. يك طرف فاقد
كلريد سديم )غيرشور( و طرف دوم حاوي محلول كلريد سديم با غلظت 80 ميليموالر بود. در تيمار شاهد، در هر دو طرف
محيط ريشه، محلول غذايي نيمجانسون بدون افزودن كلريد سديم بود. براي ايجاد شرايط ديناميك، محلول دوطرف ريشه هر
شش روز يك بار جابجا شد. در يك گروه از تيمارها )تيمار استاتيك( نيز محلول تا پايان دوره رشد در هر طرف ثابت بوده و
جابجا نشد. تيمارهاي شوري شامل سطح شوري و زمان جابجايي محلول دو طرف ريشه با استفاده از نتايج آزمايش اول انتخاب
شدند. بعد از برداشت، عالوه بر وزن خشك و غلظت سديم، پتاسيم، روي، منيزيم و كلسيم ريشه )در دو محيط متفاوت( و
شاخساره و نشت يوني ريشه اندازهگيري شد. همچنين مقدار اسيدي شدن محيط ريشه )در هر دو طرف( و مقدار بهرهوري آب
مصرفي گياه اندازهگيري شد. تيمارهاي مختلف شوري و روي تثثير معنيداري بر وزن خشك شاخساره و ريشه )در هر دو طرف(
گندم داشتند كه اين تثثير بسته به رقم گياه متفاوت بود. در هر سه رقم گندم مورد مطالعه، در شرايط شور، كمبود روي سبب
كاهش معنيدار وزن خشك شاخساره شد. تيمار شوري غيريكنواخت ديناميك تثثيري بر وزن خشك شاخساره رقم كوير
نداشت اما در ارقام پيشتاز و روشن، كاهش رشد شاخساره در همه تيمارهاي شوري در مقايسه با شاهد مشاهده شد. بهطور كلي،
صرفنظر از رقم گندم و تيمار روي، تيمارهاي شوري يكنواخت و غيريكنواخت استاتيك سبب كاهش معنيدار وزن خشك
در مقايسه با شاهد )شرايط غير شور( شدند. در هر سه رقم گندم، صرفنظر از تيمار روي، خسارت شوري يكنواخت در كاهش
رشد شاخساره و ريشه )در هر دو محيط( بهطور قابل مالحظهاي بيشتر از شوريهاي غيريكنواخت بود. بهطور كلي، كاهش غلظت
پتاسيم، كلسيم، منيزيم و روي و افزايش غلظت سديم شاخساره و ريشه در تيمار شوري يكنواخت بيشتر از شوري غيريكنواخت
بود. بهرهوري مصرف آب ، در سيستم شوري يكنواخت پائينتر از شوريهاي غيريكنواخت است .در هر سه رقم گندم، هم در
شرايط با و هم بدون كاربرد روي، شوري سبب افزايش معنيدار نشت يوني ريشه )هر دو طرف( در مقايسه با شاهد شد، اگرچه
بيشترين افزايش نشت يوني ريشه مربوط به تيمار شوري يكنواخت بود. در مقابل، تغذيه روي سبب كاهش نشت يوني ناشي از
شوري شد. شدت اسيدي شدن ريزوسفر در شرايط بدون روي بيشتر از شرايط تغذيه روي و در رقم كوير بيشتر از ساير ارقام
گندم اندازهگيري شد. با توجه به تحمل باالتر گياه در شرايط شوري غيريكنواخت در مقايسه با شوري يكنواخت، در آبياري با
آبهاي شور، ايجاد توزيع غيريكنواخت و جابجايي منبع آب شور بين دوطرف ريشه با فاصله زماني مناسب )در اين مطالعه 6
روز يكبار( ميتواند به عنوان يك روش كاربردي براي افزايش بهره وري گندم در خاكهاي شور مورد استفاده قرار گيرد.
چكيده انگليسي :
Abstract
Soil salinity in agricultural lands is highly heterogeneous, yet most studies on plant responses
to salinity have been conducted under uniform conditions. Therefore, understanding how
plants respond to varying salinity levels under field-like conditions is of practical
importance. Zinc (Zn) is an essential micronutrient that plays a key role in mitigating salinity
stress and enhancing crop yield and quality. In this study, three wheat cultivars (Triticum
aestivum L. cvs. Rushan, Kavir, and Pishtaz) with differing zinc efficiency were evaluated
under uniform and non-uniform salinity conditions. The root medium was divided into two
separate but identical compartments, each containing half-strength Johnson nutrient
solution. One side was free of NaCl (non-saline), while the other contained 80 mM NaCl. In
the control group, both sides received NaCl-free nutrient solution. To simulate dynamic root
conditions, root positions were alternated every 6 days. In a separate group (static treatment),
roots remained fixed on each side throughout the experiment. At harvest, shoot and root dry
weight (left and right sides separately), ion concentrations of Na, K, Zn, Mg, and Ca in roots
and shoots, as well as root ion leakage and root acidification, were measured. Water use
efficiency (WUE) was also evaluated. Salinity and zinc treatments significantly affected
shoot and root biomass, with responses varying by cultivar. Under saline conditions, zinc
deficiency markedly reduced shoot biomass in all three cultivars. Non-uniform dynamic
salinity had no effect on shoot biomass in the Kavir cultivar, but significantly reduced it in
Rushan and Pishtaz compared to the control. Overall, both uniform and non-uniform static
salinity treatments led to a significant reduction in dry mass, regardless of cultivar or zinc
treatment. Moreover, uniform salinity caused a greater reduction in growth than non-uniform
salinity across all cultivars. Uniform salinity also led to a more pronounced decline in root
and shoot concentrations of K, Ca, Mg, and Zn compared to non-uniform salinity. Salinity
significantly increased root ion leakage on both sides of the root system, with the greatest
leakage observed under uniform salinity. In contrast, zinc supplementation reduced root
damage associated with salinity stress
