اسيد فايتيك ذخيره اصلي فسفر در بسياري از بافتهاي گياهي بوده وبه دليل ايجاد پيوند با كاتيون‌ها سبب كمبود مواد معدني مي‌گردد. آنزيم فيتاز به دليل تجزيه اسيد فايتيك و آزادسازي فسفر معدني اغلب براي بهبود كيفيت مواد خوراكي جيره برپايه اقلام گياهي استفاده مي‌شوند. اين پژوهش به‌منظور بررسي اثر سطوح آنزيم فيتاز بر عملكرد، شاخص‌هاي متابوليك، پاسخ‌هاي پاسخ‌هاي ايمنولوژيك و هيستومورفومتري استخوان درشت‌ني در جوجه‌هاي گوشتي كه با جيره‌هاي حاوي سطوح كاهش‌يافته فسفر و كلسيم تغذيه شدند انجام شد. بدين منظور، از 1260 قطعه جوجه گوشتي نر يك‌روزه سويه راس 308 در قالب طرح كاملاً تصادفي به صورت فاكتوريل 3 × 3 (شامل 9 تيمار آزمايشي و 5 تكرار) استفاده گرديد و هر واحد آزمايشي شامل 28 قطعه جوجه به مدت 40 روز تحت بررسي قرار گرفت. جوجه‌ها با سه سطح آنزيم فيتاز (FTU/Kg 1000 و 500، 0) و سه سطح كاهش كلسيم و فسفر قابل‌دسترس در جيره (1- جيره پايه بر اساس توصيه راس 308 بدون كاهش در مقدار كلسيم و فسفر 2- جيره پايه با كاهش 13 درصد در مقدار كلسيم و فسفر از مقدار توصيه‌شده، 3- جيره پايه با كاهش 18 درصد در مقدار كلسيم و فسفر از مقدار توصيه‌شده). پارامترهاي عملكرد در 10، 24 و 39 روزگي بررسي شد. در روز 35 از يك جوجه در هر پن خون‌گيري به‌عمل‌آمده و فرا سنجه‌هاي خوني اندازه‌گيري شد. در روز 40 تعداد 5 پرنده از هر تيمار به‌طور تصادفي انتخاب و كشتارشدند و استخوان‌هاي درشت‌ني جوجه‌ها به‌منظور ارزيابي بافت‌شناسي و مورفولوژي جدا گرديد. نتايج اين آزمايش نشان داد، افزايش سطوح مختلف آنزيم سبب افزايش وزن، مصرف خوراك و كاهش ضريب تبديل غذايي در سن 10، 24 و كل دوره پرورشي گرديد (05/0‎>P). اثر سطوح كاهشي فسفر و كلسيم سبب كاهش وزن، مصرف خوراك و افزايش ضريب تبديل غذايي در سن 10، 24 و كل دوره پرورشي گرديد (05/0‎>P). اثر متقابل بين فيتاز و فسفر براي صفت ضريب تبديل غذايي در سن 10 و افزايش وزن در 24 روزگي معنادار گرديد (05/0‎>P). افزايش سطوح مختلف آنزيم و فسفر در جيره سبب اختلاف معني‌دار بر يكنواختي، ضريب تغييرات، وزن نسبي اندام‌هاي داخلي، پاسخ اوليه و ثانويه، تيتر نيوكاسل و آنفولانزا نگرديد (05/0<‎P). افزايش سطوح مختلف آنزيم سبب افزايش فسفر، اسيد اوريك، 3OHD25 و كاهش AST، كلسيم، ALP سرم خون گرديد (05/0‎>P). اثر سطوح كاهشي فسفر و كلسيم سبب كاهش فسفر، اسيد اوريك، 3OHD25 و كاهش AST، كلسيم، ALP سرم خون گرديد (05/0‎>P). افزايش سطوح مختلف آنزيم منجربه افزايش بيان ژن LGR4، تعداد سلول‌هاي استئوبلاست، ناحيه تكثير، ناحيه معدني شدن، قطر كورتكس، تعداد و ضخامت ترابكولار استخوان (05/0‎>P ) وكاهش بيان ژنهاي RANKL، RANK، تعداد سلول‌هاي استئوكلاست، ناحيه هايپرتروفي و فاصله بين ترابكولار گرديد (05/0‎>P ). اثر سطوح كاهشي فسفر و كلسيم منجربه كاهش بيان ژنLGR4، تعداد سلول‌هاي استئوبلاست، استئوسايت، ناحيه معدني شدن، ضخامت كورتكس، ضخامت و تعداد ترابكولار و افزايش بيان ژنهايRANKL، RANK، تعداد سلول‌هاي استئوكلاست، ناحيه هايپرتروفي و فاصله بين ترابكولار گرديد (05/0‎>P ). اثر متقابل بين فيتاز و فسفر براي صفت تعداد سلول‌هاي استئوكلاست، ناحيه معدني شدن، ضخامت، تعداد و فاصله بين ترابكولار گرديد (05/0‎>P). افزايش سطوح مختلف آنزيم سبب افزايش عرض سر پروگزيمال، سر ديستال، طول، عرض، وزن، درصد خاكستر، استحكام استخوان درشت‌ني (05/0‎>P) و كاهش عمق شيارهاي بين كنديلي، زاويه سر پروگزيمال استخوان درشت‌ني گرديد (05/0‎>P). اثر سطوح كاهشي فسفر و كلسيم سبب كاهش عرض سر پروگزيمال، سر ديستال، طول، عرض، وزن، درصد خاكستر، استحكام استخوان درشت‌ني (05/0‎>P) و افزايش عمق شيارهاي بين كنديلي، زاويه سر پروگزيمال استخوان درشت‌ني گرديد (05/0‎>P). اثر متقابل بين فيتاز و فسفر براي صفت عرض سر ديستال، عمق شيارهاي بين كنديلي، زاويه سر پروگزيمال، طول و عرض استخوان درشت‌ني معنادار گرديد (05/0‎>P). به‌طوركلي نتايج نشان داد جوجه‌هاي گوشتي با سطوح كاهشي كلسيم و فسفر قابل‌دسترس در جيره با افزودن سطوح مختلف آنزيم فيتاز باعث بهبود عملكرد، صفات مورفولوژيكي و بافت‌شناسي استخوان درشت‌ني و افزايش ابقاي فسفر مي¬شود.

Phytic acid is the principal storage form of phosphorus in plant-derived feed ingredients; however, its strong chelating capacity with cations reduces mineral bioavailability. Phytase, an enzyme capable of hydrolyzing phytic acid an‎d releasing inorganic phosphorus, is widely employed to enhance nutrient utilization an‎d feed efficiency in poultry diets. This study investigated the effects of graded phytase levels on growth performance, metabolic profiles, immune responses, an‎d tibial histomorphometry in broiler chickens fed diets with reduced calcium an‎d available phosphorus levels. A total of 1,260 one-day-old male Ross 308 broilers were assigned to a 3 × 3 factorial arrangement, including three phytase inclusion levels (0, 500, an‎d 1000 FTU/kg) an‎d three dietary calcium an‎d available phosphorus reductions (0%, 13%, an‎d 18%). Growth traits were eva‎luated on days 10, 24, an‎d 39, while blood biochemical parameters an‎d tibia morphology were assessed on days 35 an‎d 40, respectively. Phytase supplementation significantly improved body weight gain an‎d feed intake an‎d reduced feed conversion ratio throughout the experimental period (P <‎ 0.05). In contrast, reduced calcium an‎d phosphorus levels negatively affected these parameters. Phytase addition increased serum phosphorus, uric acid, an‎d 25OHD₃ concentrations, enhanced LGR4 gene expression, an‎d improved bone formation indices such as osteoblast number, cortical thickness, an‎d trabecular organization, while downregulating RANK an‎d RANKL expression (P <‎ 0.05). Overall, dietary phytase supplementation effectively enhanced growth performance, bone histomorphology, an‎d phosphorus retention in broilers fed low-calcium an‎d low-phosphorus diets.

محمد صدقي

اميرحسين مهدوي , عليرضا عبدالمحمدي

رسول كوثر , مريم فنائي كهراني