مطالعه خاكهاي گچي منطقه رفسنجان و بررس تناسب و محدوديتهاي آنها براي پروژه هاي حفاظت آب و خاك

چکيده :

خاكهاي گچي گروهي غالب از اراضي مناطق خشك و نيمه خشك با بارندگي كمتر از 400 ميليمتر مي باشند.بيش از 99,از گسترش 200 ميليون هكتاري اين اراضي در قاره هاي آسيا و آفريقا واقع شده است .كشور ايران با حدود 28 ميليون هكتار از خاكهاي گچي بزرگترين سطح را در ميان ساير كشورها داراست .با توجه به اينكه گسترش و تكامل افقهاي گچي در سطح دامنه مخروط افكنه و پديمنت ديده مي شودو از سوي ديگر اين سطوح عمليات آبخيزداري و پخش سيلاب مورد استفاده قرار مي گيرند، لذا اطلاع دقيق از نحوه تشكيل و تكامل اين اراضي براي اعمال مديريتي پايدار اجتناب ناپذير است .بنابراين پس از مطالعه گزارشات ، تفسير عكسهاي هوايي و نقشه هاي توپوگرافي و مطالعات دقيق صحرايي ، منطقه نوق رفسنجان به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب گرديد.پس از حفر تعداد زيادي پروفيل مشاهده اي ، تعداد 7 پروفيل به عنوان شاهد مورد بررسي قرار گرفت .ميانگين بارندگي سالانه حدود 60 ميليمتر و اقليم منطقه خشك مي باشد.به لحاظ زمين شناسي سازند اذرين با سن ائوسن و رسوبات نئوژن حاوي گچ و نيز سازنده هاي آهكي در منطقه مشاهده گرديد.واكنش هدايت الكتريكي ، ميزان گچ و آهك و نيز بافت در نمونه هاي خاك اندازه گيري شد.ميزان گچ و اندازه بلورها و نيز ميزان كاني پاليكورسكيت از سطوح مرتفع دامنه اي بطرف پائين كاهش يافت .اما ميزان شوري خاك از پروفيل شماره 5 كه در نزديك پلايا واقع است افزايش چشمگيري نشان داد.بدليل حلاليت زياد گچ و در نتيجه احتمال زياد ايجاد كارست هاي گچي و سپس بدلند از يك سو،و كم بودن هدايت هيدروليكي خاكهاي گچي از سوي ديگر، لندفرمهاي دامنه اي منطقه فوق جهت پخش سيلاب مناسب نمي باشند.كاهش نفوذپذيري حاصل از كاني پاليكورسكيت نيز كه در سطح دامنه اي به وفور يافت مي شودو فرسايش پذيري زياد اين كاني بر اين عدم تناسب مي افزايد.به علاوه وجود لايه هاي سيماني شده گچ بصورت انقطاع بافتي در پروفيل 4 در مناطق پائين دامنه بر نفوذناپذيري و عدم تناسب اين خاكها براي بخش سيلاب مي افزايد.سطوح بالايي نيز بدليل ريز بودن رسوبات و ساختمان توده اي براي پخش سيلاب مناسب نمي باشد