توصيفگر ها :
تنش خشكي , محلول پاشي آهن , كنجد , عملكرد دانه , فتوسنتز
چكيده فارسي :
خشكي يكي از مهمترين تنش¬هاي غيرزيستي محدود كننده بقاء، رشد و توليد گياهان در بسياري از منـاطق جهـان و ايران است كه اثرات زيان¬باري بر عملكرد گياهان زراعي ازجمله گياهان دانه روغني مانند كنجد دارد مطالعه واكنش¬هاي فيزيولوژيك گياه تحت شـرايط تنش خشكي مي¬تواند به شناسايي مكانيـسم¬هـاي موثر در تحمل به خشكي كمك كند. درحالي¬كه آهن يكي از عناصر كم¬مصرف ضروري براي رشد تمامي گياهان است، اثبات شده كه قليايي بودن خاك هاي مناطق خشك و نيمه خشك نظير ايران از جمله علت¬هاي اصلي كاستن از دسترسي ريشه گياهان به ¬عناصر كم¬مصرف ضروري مانند آهن است . همين امر مانعي بر سر راه استفاده كودهاي شيميايي اين عناصر در خاك¬هاي زراعي است و محلول¬پاشي آنها روي شاخ و برگ گياهان را مطرح مي سازد. بر اين اساس آزمايشي گلداني به منظور بررسي اثر محلول پاشي آهن (بدون محلول پاشي و محلول پاشي كود سولفات آهن) با غلظت
( 3 گرم در ليتر) بر رشد و خصوصيات فيزيولوژيك و عملكردي پنج ژنوتيپ (نازتك¬شاخه، ورامين، شيراز، يكتا و اولتان) در دو سطح آبياري (شاهد و تنش رطوبتي) در گلخانه دانشگاه صنعتي اصفهان به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك¬هاي كامل تصادفي با سه تكرار در تابستان 1401 اجرا شد. نتايج نشان داد كه غلظت كلروفيل¬هاي a، b (33 و30 درصد)، كارتنوئيد (40 درصد)، حداكثر كارآيي كوانتومي فتوسيسيمII (7 درصد)، ارتفاع بوته (14 درصد)، محتواي نسبي آب برگ (21درصد)، غلظت آهن برگ (25 درصد)، تعداد دانه در كپسول (15 درصد)، تعداد دانه در بوته (32 درصد)، تعداد كپسول در بوته (18 درصد)، وزن دانه در كپسول (26 درصد)، وزن هزاردانه (19 درصد)، وزن دانه در بوته (37 درصد) و وزن خشك بخش هوايي (25 درصد) تحت تنش تنش خشكي نسبت به شاهد آبياري كاهش يافت، درحالي¬كه غلظت پرولين برگ (87 درصد) و غلظت قندهاي محلول (48 درصد) تحت تنش خشكي نسبت به شاهد آبياري افزايش پيدا كرد. استفاده از محلول پاشي آهن منجز به افزايش كم و بيش ملموس غلظت كلروفيل هاي a، b و كارتنوئيد، حداكثر كارآيي كوانتومي فتوسيسيمII، ارتفاع بوته، محتواي نسبي آب برگ، غلظت آهن برگ، تعداد دانه در كپسول، تعداد دانه در بوته، تعداد كپسول در بوته، وزن دانه در كپسول، وزن هزاردانه، وزن دانه در بوته و وزن خشك بخش هوايي ژنوتيپ¬هاي كنجد تحت هر دو شرايط رطوبتي شد. چون محلول پاشي آهن صفت¬هاي اندازه¬گيري شده در اين آزمايش را در شرايط شاهد آبياري و به¬ويژه در شرايط تنش خشكي به طور معني¬داري بهبود بخشيد، مي¬توان نتيجه گرفت كه اين شيوه بكار بردن عنصر ضروري آهن در بهبود رشد و عملكرد كنجد به¬ويژه هنگامي كه با تنش كمبود آب روبرو باشد موثر است.
چكيده انگليسي :
Drought is amongst the most important environmental stresses threatening survival, growth, and productivity of crop plants in many countries particularly those in arid-semiarid regions such Iran. It limits the physiological functions and grain yield of crop species such as sesame. Fe is a micronutrient necessary for the growth of all plant species. Prevalence of alkaline soils in the arid-semiarid regions, including Iran, is a serious constraint to the availability of micronutrients including Fe to the plant roots. The above constraint limits the soil application of the micronutrients fertilizers and necessitates foliar application of them. The purpose of this study was, thus, to examine physiological and photosynthetic attributes, grain yield, and dry mass of several sesame genotypes under foliar-applied Fe, as exposed to different moisture conditions. The study was conducted involving pot-grown plants and consisted of two levels of FeSO4 (0 and 3 g L–1), five sesame genotypes (Naz, Yekta, Shiraz, Oltan, and Varamin) and two levels of irrigation, i.e. irrigation after 45–55% (control) and 75–85% depletion (drought) of available soil water. Drought led to decreases in photosynthetic, growth, and grain yield attributes and hence 37-48% and 45-55% decreases in dry mass and grain yield, respectively, of different genotypes in contrary to up to 55-60% and 15-23% increases in proline and total soluable carbohydrates concentrations. Foliar application of Fe resulted in enhancement in photosynthetic, physiological, capsules/plant, grains/capsule, and 1000-grain weight and, hence, more than 20% and 11% increases in dry mass and grain weight/plant, respectively, of both drought-stressed and non-stressed sesame. The results revealed that foliar application of Fe was beneficial to sesame’s physiological, photosynthetic, growth, and grain yield attributes and more importantly this benefit persisted across different water circumstances.
