توصيفگر ها :
رنگينه نيل طبيعي , ايزومرهاي رنگينه نيل , رنگينه گياه اسپرك , رنگ سبز تركيبي
چكيده فارسي :
در طول چند دهه ي اخير رنگينه هاي طبيعي بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته اند. رنگينه هاي مصنوعي باتوجه به فرايند طي شده در توليد آن ها، داراي سميت بالا هستند و ستتز اين رنگينه ها با توليد تركيبات شيميايي همراه بوده و همچنين داراي مشكلاتي مانند تجزيه ناپذير بودن و خطرات بهداشتي همچون ايجاد آلرژي هستند. اين در حالي است كه رنگينه هاي طبيعي سازگار با پوست انسان و محيط زيست بوده و همچنين از منابع تجديدپذير با كمترين عمل شيميايي تهيه مي شوند. رنگ سبز طبيعي يكي از نقاط ابهام در رنگرزي طبيعي است به طوري كه منابع طبيعي بسيار محدودي براي دستيابي مستقيم به رنگ سبز برروي الياف طبيعي وجود دارند. آن چه كه در صنايع دستي و صنعت فرش دستباف ايران امروزه صورت مي پذيرد استفاده از رنگينه نيل شيميايي ،كه به علت خلوص بالا از آن تحت عنوان نيل طبيعي ياد مي شود، به همراه رنگينه هاي زرد طبيعي مختلف جهت حصول رنگ سبز مدنظر است. اين درحالي است كه استفاده از اين رنگينه شيميايي با وجود خواص ثباتي مناسب، با روح صنايع دستي كه آيينه طبيعت هستند مغايرت دارد. بنابراين بدست آوردن رنگ سبزي كه تركيبي صد در صد طبيعي باشد زمينه اي بسيار جذاب براي اين صنايع است. در اين پژوهش از رنگينه نيل طبيعي استخراج شده از گياه وسمه و رنگينه گياه اسپرك براي حصول رنگ سبز استفاده شد. استخراج رنگينه اسپرك با توجه به پژوهش هاي پيشين در اين زمينه با استفاده از حلال متانول-آب با نسبت حجمي 20:80 انجام پذيرفت. با توجه به تشكيل رنگينه نيل طبيعي از سه ايزومر رنگي مختلف و تاثير آن ها بر ظاهر رنگي و همچنين خواص ثباتي رنگ حاصل از رنگرزي اين ايزومرها، روش هاي خالص سازي هريك از اين ايزومرها بيان شد. بررسي خلوص ايزومرهاي جداسازي شده با روش هاي اسپكتروفتومتري انتقالي UV-VIS و طيف سنجي FTIR صورت گرفت. پس از شرح روش هاي رنگرزي رنگينه هاي نيل و اسپرك، چگونگي حصول رنگ سبز با بهره گيري از روش رنگرزي دو مرحله اي از تركيب رنگينه اسپرك و رنگينه نيل با ميزان ايزومرهاي متفاوت بررسي شد. در ميان ايزومرهاي رنگينه نيل ايزواينديگو در آب محلول است. اين ايزومر روي الياف پشم لكه گذاري كرده و پس از شستشوي نمونه رنگرزي شده ، از نمونه خارج مي شود. رنگ حاصل از ايزومر ايندي روبين از ثبات نوري 4 در مقياس آبي و ثبات شستشويي 2 در مقياس خاكستري برخوردار است در حالي كه براي ايزومر اينديگو خواص ثباتي بالاتري از جمله ثبات نوري 8-7 در مقياس آبي و ثبات شستشويي 5-4 در مقياس خاكستري مشاهده شد. با رنگرزي تركيبي رنگينه اينديگو و رنگينه اسپرك طيف رنگي سبز متنوعي تهيه شد كه پس از انجام تست ثبات نوري و شستشويي مشاهده شد رنگ هاي سبز بدست آمده از تركيب اين دو رنگينه طبيعي از ثبات هاي نوري ( 6 تا 7 ) و ثبات شستشويي ( 4 تا 5 ) قابل توجهي برخوردار هستند.
چكيده انگليسي :
During the last few decades, natural dyes has received more attention than before. Synthetic dyes are highly toxic due to their production process, and the synthesis of these dyes is associated with the production of chemicals, and they also have problems such as irresolvability and health risks such as causing allergies. For this reason, natural dyes that are compatible with human skin and the environment have been taken into consideration because they are in harmony with nature and are prepared from renewable resources with minimal chemical action. Natural green color is one of the ambiguous points in natural dyeing, so that there are very limited natural resources to obtain green color directly on natural fibers. What is done in the handicrafts and handwoven carpet industry of Iran today is the use of chemical indigo dye, which is called natural indigo due to its high purity, along with different natural yellow dyes to achieve the desired color. This is while the use of this chemical dye, despite its suitable properties, is contrary to the spirit of handicrafts that are a mirror of nature. Therefore, obtaining a green color that is 100% natural is a very attractive field for these industries. In this research, natural indigo dye is extracted from Isais tinctoria plant and the dye extracted from Reseda plant were used for green dyeing. According to the formation of indigo dye from three different dye isomers and their effect on the color hue as well as the color fastness properties resulting from the dyeing of these isomers, the purification methods of each of these isomers were stated. The purity of the isolated isomers was checked by uv-vis transmission spectrophotometry and FTIR spectroscopy. According to the previous research in this field, the extraction of weld dye was done using methanol-water solvent with a volume ratio of 20:80. After describing the dyeing methods of indigo and weld dyes, the manner of obtaining green color using a two-step dyeing of the combination of spark dye and indigo dye with different amounts of isomers was investigated. The color data of each of the colors obtained in different parts of this research was extracted using a reflective spectrophotometer. Among the isomers of indigo dye, isoindigo is soluble in water, and after washing, the sample was removed from the dyed fibers. The color obtained from the indirubin isomer has low light and wash fastness. The sample dyed with indirubin isomer had a red color with a yellow undertone before the light and wash fastness test, but after performing these two tests, the color of the sample changed to brown. Indigo is the only isomer of indigo dye with very high light and wash fastness, which was prepared by combined dyeing of indigo dye and weld dye of a wide green color collection. After performing the light and wash fastness test, it was observed that the colors resulted from the combination of these two natural colors have good light and wash fastness.
